คัมภีร์มรณะลึกลับเป็นคัมภีร์เพื่อบรรจุไว้ในโลงศพหรือห้องเก็บศพการจารึกคาถาบางบทลงบนผนังสุสานและโลงหิน
คัมภีร์มรณะ
คัมภีร์แห่งการล่วงเข้ามาในเวลากลางวัน
สมัย: ราชอาณาจักรใหม่
(1550–1069 BC)
ไฮเออโรกลีฟอียิปต์
คัมภีร์มรณะ (อังกฤษ: Book of the Dead; "คัมภีร์ของผู้มรณะ") เป็นหนังสืองานศพอียิปต์โบราณซึ่งใช้ตั้งแต่ต้นราชอาณาจักรใหม่ (ราว 1550 ปีก่อน ค.ศ.) ไปจนถึงราว 50 ปีก่อน ค.ศ.
ชื่อดั้งเดิมในภาษาอียิปต์ทับศัพท์ได้ว่า rw nw prt m hrw แปลว่า "คัมภีร์แห่งการล่วงเข้ามาในเวลากลางวัน" (Book of Coming Forth by Day)[3] หรือ "คัมภีร์แห่งการปรากฏเข้าสู่แสงสว่าง" (Book of Emerging Forth into the Light) คัมภีร์นี้ประกอบด้วยมนตร์คาถาจำนวนหนึ่งซึ่งตั้งใจให้เป็นเครื่องช่วยเหลือผู้วายชนม์ในการเดินทางผ่าน "ดูอัต" (Duat, ยมโลก) เข้าสู่ชีวิตหลังความตาย เป็นผลงานที่นักบวชหลายคนเขียนขึ้นตลอดระยะเวลาราว 1,000 ปี
เอกสารพาไพรัสของฮูเนเฟอร์ (Hunefer) แสดงภาพตาชั่งของมาอัต (Maat) เทพีแห่งความตาย มีหัวใจของฮูเนเฟอร์วางอยู่บนถาดซ้าย ถาดขวาวางขนนกแห่งความจริง (feather of truth) ผู้ชั่ง คือ เทพอะนูบิส (Anubis) ซึ่งนั่งยองอยู่กลางภาพ มีท็อท (Thoth) เทพอาลักษณ์ คอยบันทึกผลการชั่งอยู่ข้างขวา ถ้าหัวใจของฮูเนเฟอร์น้ำหนักเท่าเทียมกับขนนก ฮูเนเฟอร์ผ่านเข้าสู่ชีวิตหลังความตายได้ ถ้าไม่เท่า
เขาจะกลายเป็นอาหารของแอมมิต (Ammit) สัตว์ประหลาดลูกผสมระหว่างช้างน้ำ จระเข้ และสิงโต ซึ่งนั่งคอยท่าอยู่หน้าอะนูบิส ภาพวาดทำนองนี้มักพบใน คัมภีร์มรณะ
คัมภีร์นี้เป็นส่วนหนึ่งของประเพณีการจัดทำข้อความพิธีศพ ข้อความสมัยก่อนหน้าได้แก่ ข้อความพิระมิด (Pyramid Texts) และข้อความโลงศพ (Coffin Texts) ซึ่งเขียนลงบนวัตถุ มิได้เขียนลงกระดาษพาไพรัส คาถาบางบทในคัมภีร์นำมาจากข้อความเหล่านี้เอง และมีอายุยาวนานถึง 3 สหัสวรรษก่อน ค.ศ. ส่วนคาถาบทอื่น ๆ ประพันธ์ขึ้นในสมัยหลัง และนับอายุถอยหลังไปได้ถึงสมัยกลางที่สาม (1,100 ถึง 700 ปีก่อน ค.ศ.) แม้มีการจัดทำเป็นคัมภีร์เพื่อบรรจุไว้ในโลงศพหรือห้องเก็บศพแล้ว ก็ยังมีการจารึกคาถาบางบทลงบนผนังสุสานและโลงหินเช่นแต่ก่อน
คัมภีร์มรณะ ไม่ได้มีฉบับเดียว และไม่มีฉบับใดเป็นแม่แบบ เพราะผู้คนในยุคนั้นต่างคนต่างดูคล้ายจะสั่งทำ คัมภีร์มรณะ ฉบับของตนเองไว้ โดยเลือกคาถาที่ตนเชื่อว่า จะเป็นประโยชน์ต่อตนมากที่สุดในกระบวนการผ่านเข้าสู่ชีวิตหลังความตาย เอกสารที่เหลือรอดในปัจจุบันเป็นข้อความทางมนตราและศาสนาหลายอย่าง
ส่วนใหญ่เขียนด้วยอักษรไฮเออโรกลีฟอียิปต์หรือไฮเออแรติกลงบนม้วนกระดาษพาไพรัส และมักมีภาพวาดประกอบแสดงผู้มรณะและเส้นทางของเขาในการเข้าสู่ชีวิตหลังความตาย
