พระนางคลีโอพัตราในประวัติศาสตร์จริงมีหน้าตายังไง?
บางทีคนเราก็จินตนาการไปต่างๆนาๆ
ตลอดสองพันปีที่ผ่านมา พระนางคลีโอพัตราที่ 7 (Cleopatra VII) คือราชินีแห่งอียิปต์ที่ถูกกล่าวถึงอยู่เสมอ นางคือผู้ปกครองแห่งอียิปต์โบราณคนสุดท้าย และขึ้นชื่อในฐานะสตรีผู้เลอโฉม ผู้มัดหัวใจสองชายหนุ่มโรมันอย่างจูเลียส ซีซาร์ และมาร์ค แอนโทนี่
แน่นอนว่ามีหนึ่งประเด็นที่ยังถกเถียงกันจนถึงตอนนี้ นั่นก็คือพระนางคลีโอพัตรามีหน้าตา สีผิว หรือเชื้อชาติใดกันแน่ รวมถึงพระนางมีความงามแบบที่เล่าลือกันจริงไหม
โดยหลักฐานที่บ่งบอกว่าคลีโอพัตรามีรูปลักษณ์แบบไหน ก็มีมากมายไม่ว่าจะเป็น ภาพสลักนูนต่ำ รูปปั้น ภาพวาด บันทึกต่าง ๆ หลักฐานเหล่านี้มีทั้งที่อยู่ร่วมสมัยกับช่วงที่พระนางมีชีวิต และถูกทำขึ้นในภายหลัง แต่ประเด็นคือ หลักฐานเหล่านี้มีความแตกต่างกัน จนไม่อาจทราบได้ว่า หลักฐานชิ้นไหนใช้อ้างอิงได้จริง
คลีโอพัตราที่มีผิวขาวเหมือนกับเอลิซาเบธ เทย์เลอร์ (Elizabeth Taylor) ตามภาพยนตร์ฮอลลีวูดปี 1963 หรือคลีโอพัตราเวอร์ชั่นผิวดำ ในภาพยนตร์สารคดีบน Netflix ในปี 2023 ก็เป็นส่วนหนึ่งของการพยายามหาคำตอบในเรื่องนี้
พระนางคลีโอพัตราเป็นสมาชิกของราชวงศ์ปโตเลมี (Ptolemy) ราชวงศ์เชื้อสายกรีก-มาชิโดเนีย ที่ปกครองอียิปต์มานานกว่าสามศตวรรษ ดังนั้นด้วยความเป็นชาวกรีก-มาชิโดเนีย และสมาชิกของราชวงศ์จะเสกสมรสกันเอง พระนางคลีโอพัตราก็น่าจะมีผิวขาวตามเชื้อชาติ แต่อย่าลืมข้อเท็จจริงที่ว่า ชาวกรีกเองก็มีผิวหลายเฉดสีเช่นกัน
ขณะเดียวกันก็มีทฤษฎีที่บอกว่า พระนางคลีโอพัตรามีเชื้อสายแอฟริกาและมีผิวดำ ทฤษฎีดังกล่าวมาจากข้อสงสัยเกี่ยวกับแม่และย่าของคลีโอพัตรา ที่ไม่รู้ว่าเป็นคนเชื้อชาติใดกันแน่ เลยเกิดทฤษฎีว่า แม่และย่าของคลีโอพัตราคือคนแอฟริกันผิวดำ
ในปี 2009 BBC ออกอากาศสารคดีชื่อ Cleopatra: Portrait of a Killer โดยเสนอข้อมูลการศึกษาโครงกระดูกมนุษย์ที่ค้นพบที่เมืองเอเฟซัส (Ephesus) ประเทศตุรกี ที่คาดว่าเป็นร่างของพระนางอาร์ซิโนเอที่ 4 (Arsinoë IV) น้องสาวของคลีโอพัตรา
แม้กะโหลกศีรษะของร่างนี้จะหายไป แต่นักโบราณคดีได้จำลองกะโหลกขึ้นมาใหม่จากหลักฐานอื่น และจากการตรวจสอบทำให้พบว่า ลักษณะของกะโหลกศีรษะคล้ายคลึงกับประชากรที่เป็นชาวแอฟริกันผิวดำ
แต่การอ้างว่าพระนางคลีโอพัตราเป็นคนผิวดำก็ยังเป็นที่น่าสงสัย อย่างเช่นมีหลักฐานที่บอกว่า คลีโอพัตรากับอาร์ซิโนเอไม่ได้เป็นพี่น้องแม่เดียวกัน ดังนั้นแม่ของคลีโอพัตราจึงเป็นคนละคนกับอาร์ซิโนเอ อ้างอิงตามบันทึกของนักประวัติศาสตร์ชาวโรมันสตราโบ (Strabo) ที่ระบุว่า ปโตเลมีที่ 12 (Ptolemy XII) พ่อของคลีโอพัตรามีลูกกับภรรยาหลายคน
“คลีโอพัตราไม่ใช่คนผิวดำ นอกจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์แล้ว พระนางเป็นผู้สืบเชื้อสายมาจากนายพลชาวกรีกชาวมาซิโดเนีย (ปโตเลมี) ผู้ร่วมยุคสมัยกับอเล็กซานเดอร์มหาราช ภาษาแรกของพระนางก็คือภาษากรีก และในรูปปั้นครึ่งตัวและภาพวาดบุคคลร่วมสมัย แสดงให้เห็นชัดเจนว่าพระนางเป็นคนผิวขาว” ซาฮี ฮาวาส (Zahi Hawass) อดีตรัฐมนตรีกระทรวงโบราณวัตถุของอียิปต์ วิพากษ์วิจารณ์พระนางคลีโอพัตราในเวอร์ชั่น Netflix
ประเด็นของพระนางคลีโอพัตราก็น่าจะถกเถียงกันต่อไป เพราะหลักฐานสำคัญอย่างร่างของพระนางก็ยังไม่ถูกค้นพบจนถึงตอนนี้ (แต่ก็มีข่าวว่า นักโบราณคดีเข้าใกล้กับจุดที่คาดว่าเป็นหลุมศพของพระนางกับคู่รักอย่างมาร์ค แอนโทนี่)
แต่นอกเหนือจากรูปลักษณ์ภายนอกและความงามของนาง สิ่งหนึ่งที่ปฏิเสธไม่ได้เลยก็คือ พระนางคือหนึ่งในผู้ปกครองหญิงที่มีชื่อเสียงที่สุดของประวัติศาสตร์ยุคโบราณ และอยู่เหนือกาลเวลาอย่างแท้จริง
